תיאור
"מי שלימדני אות נהייתי לו עבד" (مَن عَلَّمَنِي حَرْفًا صِرْتْ لُه عَبْدًا). פתגם זה הוא ביטוי אחד מרבים לחשיבות שהתרבות הערבית רוחשת לחינוך. אך מה ידוע לנו על התהליכים החינוכיים-חברתיים שעוברים כיום ילדים ובני נוער המשתייכים לחברה הערבית בישראל? ילדים ובני נוער אלה, המהווים 27% מכלל אוכלוסיית התלמידים (בגילאי 5-18) במדינה, הם חוליה בעלת ערך רב בפסיפס האנושי בישראל וימלאו תפקיד חשוב בהתפתחות החברה הערבית בפרט ומדינת ישראל בכלל. מהי תמונת הישגיהם הלימודיים? אילו אתגרים אישיים וחינוכיים ניצבים בפניהם?
ספר זה, הראשון מסוגו, דן במנעד רחב של שאלות הקשורות לחינוך בחברה הערבית בישראל, בניסיון לסקור את הידע העדכני הקיים ולהצביע על מה שעדיין דורש התייחסות ומחקר. את פרקי הספר כתבו מומחים מובילים בתחומם הדנים בנושאים שונים, בכללם: ניצני אוריינות, מיומנויות קריאה וכתיבה, השפעות הדיגלוסיה ולקויות התפתחותיות, לקויות למידה, הישגים לימודיים, אוריינטציית עתיד, התנהגות אלימה, זהות תרבותית ועוד.
הספר מיועד לחוקרים, לסטודנטים, למנהלים, למורים, ליועצים ופסיכולוגים חינוכיים, לבעלי תפקידים באגפי חינוך למיניהם ולאנשי שטח, המתעניינים בהתפתחות הילדים בחברה הערבית בישראל. אך גם מי שמתעניין בילדים ובני נוער המשתייכים לחברה היהודית בישראל יצא נשכר ממנו. אלה ואלה יבינו טוב יותר את האתגרים החינוכיים הניצבים בפני מערכות החינוך ברמה הארצית וברמה המקומית.
"مَن عَلَّمَنِي حَرْفًا صِرْتْ لُه عَبْدًا." هذا المثل هو أحد التعبيرات العديدة عن الأهمية الكبرى التي توليها
الثقافة العربية للتعليم. لكن ما الذي نعرفه عن العمليات التربوية والاجتماعية التي يمر بها حاليًا الأطفال والشبيبة المنتمون إلى المجتمع العربي في إسرائيل؟ هؤلاء الأطفال والشبيبة الذين يشكلون ٪27 من إجمالي الطلاب (الذين تتراوح أعمارهم بين 5-18) في البلاد، هم جزء هام في الفسيفساء البشرية في إسرائيل وسوف يلعبون دورًا مهمًا في تطوير المجتمع العربي بشكل خاص ودولة إسرائيل بشكل عام. ما هي صورة إنجازاتهم الأكاديمية؟ ما هي التحديات الشخصية والتعليمية التي يواجهونها؟
يناقش هذا الكتاب، وهو الأول من نوعه، مجموعة واسعة من الأسئلة المتعلقة بالتعليم في المجتمع العربي في إسرائيل، في محاولة لمراجعة المعطيات الحالية والإشارة إلى ما يحتاج إلى مراجعة وبحث. كتب فصول الكتاب خبراء رائدون في مجالهم وبها ناقشوا مواضيع مختلفة، ومنها: براعم التنور، ومهارات القراءة والكتابة، وتأثير ازدواج اللغة (الديكلوسيا) وإعاقات النمو، وصعوبات التعلم، والتحصيل الأكاديمي، والتوجه المستقبلي، والسلوك العنيف، والهوية الثقافية ومواضيع اخرى.
الكتاب مخصص للباحثين والطلاب والمديرين والمعلمين والمستشارين وعلماء النفس التربوي والمسؤولين في أقسام التعليم المختلفة والموظفين الميدانيين المهتمين بتنمية الأطفال والشبيبة في المجتمع العربي في إسرائيل. الكتاب مفيد ايضا للمهتمين بالأطفال والشباب المنتمين إلى المجتمع اليهودي. هؤلاء وغيرهم سيفهمون بشكل أفضل التحديات التعليمية التي تواجه أنظمة التعليم على المستويين الوطني والمحلي.
עורכי הספר הם פרופ' פאדיה נאסר-אבו אלהיג'א, פרופסור מן המניין וראשת בית הספר לחינוך באוניברסיטת תל-אביב; ופרופ' משה ישראלאשוילי, פרופסור אמריטוס בבית הספר לחינוך באוניברסיטת תל-אביב. שניהם יזמו את הכנת הספר מתוך ניסיון מחקרי ומעשי רב-שנים, מתוך הבנה מעמיקה של חשיבות הסוגיות החינוכיות העומדות על הפרק ומתוך אמונה שדיאלוג חינוכי ופתוח ומחקר שיטתי בהקשרים רלוונטיים יתרמו לשיפור עתידם של הילדים, בני הנוער וכלל החברה כאחד.
محررا الكتاب هما البروفيسور فاديه ناصرأبوالهيجاء، استاذة ورئيسة كلية التربية في جامعة تل أبيب, والبروفيسورموشيه يسرائيلاشفيلي، أستاذ متقاعد في كلية التربية من جامعة تل أبيب. بادر كلاهما في إعداد الكتاب بعد سنوات عديدة من البحث والخبرة العملية، من تفهم عميق لأهمية القضايا التعليمية المطروحة، بدافع الإيمان بأن الحوار التربوي المفتوح والبحث المنهجي في السياقات ذات الصلة سيسهمان في تحسين مستقبل الأطفال والشباب والمجتمع برمته.
